DIT IS EEN COMMERCIËLE BIJLAGE VAN FD MEDIAGROEP. DE FD-REDACTIE IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUD. DE FINANCIER Paul Visscher: lener van het eerste uur Ronald Kleverlaan: ‘Er is vooral veel vraag naar flexibiliteitʼ 10 8 ALLES OVER 7 JAAR ALTERNATIEVE VASTGOEDFINANCIERING Juni 2023 De snelle opmars van de non-bancaire sector AANGEBODEN DOOR
3 Inhoud | Voorwoord ‘Zonder non-bancaire financiering verliest Nederland een enorme groeipotentie’ Stichting MKB Financiering volgt de ontwikkelingen binnen de alternatieve financieringsmarkt op de voet. Voorzitter Ronald Kleverlaan duidt de groei van deze markt aan de hand van zes stellingen. Lenen zonder bank: de opmars van het alternatief De non-bancaire financieringsmarkt is na zeven jaar nagenoeg volwassen. Hoe is dat zo gekomen? Een reconstructie mét toekomstvisie. ‘Dit pand is ook mijn pensioen’ Leidekker Paul Visscher liep onverwacht tegen zijn droompand aan. Maar de financiering bleek meer voeten in de aarde te hebben. 'De bank wilde pas praten als ik drie jaar bedrijfsresultaten kon overleggen .' Hoe kijkt de AFM naar alternatieve financiers? Column Jelmer Baukema Advocaat-partner bij Van Doorne ‘Ik wil het gevoel hebben aan het roer te zitten’ Na een zoektocht langs verschillende beleggingsopties helpt investeerder Klaas Collet nu ondernemers aan vastgoedfinanciering. 'Dit past bij mijn profiel.' Nawoord Annemieke Schoonderwoerd Medeoprichter en partner bij Mogelijk Nu doorpakken: 7 waardevolle inzichten voor vastgoedbeleggers Ondanks alle hectiek op de markt zien vastgoed- en beleggingsexperts ook in deze tijd nog veel kansen. Van alternatief naar mainstream Alstublieft! Wat u nu in handen hebt, is onze jongste special over vastgoed en financieren. We vinden het een eer om u – ook in dit tumultueuze jaar – weer te mogen verrassen met een speciale bijlage, over een thema dat voor mkb-ondernemers en vastgoedbeleggers hotter is dan ooit. Extra bijzonder: deze special markeert een speciaal moment. Het is namelijk zeven jaar geleden dat wij ons bedrijf begonnen. Daarmee gaven we onbewust het startschot voor een sterke groei van het fenomeen alternatieve financieringen. Sinds 2018, het jaar dat Stichting MKB Financiering cijfers over de markt heeft bijgehouden, is de markt voor non-bancaire mkbkredietverstrekkingen fors gegroeid: gemeten naar aantal transacties is nu al 27 procent van de mkb-leningen onder een miljoen nonbancair. Een trend die de komende jaren door lijkt te zetten. De oorzaak? Alternatieve financiers kunnen een ondernemer snel en overzichtelijk financieren, waar banken zich juist terugtrekken. Grootbanken zitten niet meer te wachten op het beoordelen, afhandelen en beheren van tienduizenden “kruimelleningen” voor mkb’ers. De banken laten die rol steeds meer varen. Ze laten het aan de markt – aan ondernemers zoals u en wij. Gelukkig, dat lukt! Ik durf de stelling wel aan dat het in de afgelopen zeven jaar te danken is aan de opkomst van nonbancair financieren dat het Nederlandse mkb, de motor van onze economie, kon blijven draaien. Waar financiering door de banken steeds langer duurde en steeds lastiger werd, begon kapitaal – de brandstof voor de economie – uit andere bronnen alsmaar soepeler te stromen. En dat is maar goed ook. Het aanbod van snel non-bancair kapitaal is de laatste jaren fors gegroeid. In allerlei vormen: van family, friends & fans, crowdfunding, leasing, factoring en microkredieten tot business angels, private equity, direct lending, kredietunies en participatiemaatschappijen. En natuurlijk peer-to-peerleningen en fondsen voor ondernemers onder elkaar, waarmee wij de afgelopen jaren zoveel geldleners en -verstrekkers verder hebben kunnen helpen. Met inmiddels 1,2 miljard euro aan verstrekte financieringen zijn we in non-bancaire vastgoedfinanciering de grootste, terwijl ons aantal transacties nog altijd fors groeit: in het eerste kwartaal van 2023 met 25 procent ten opzichte Q1 2022. In de economische heksenketel van dit moment – met oorlog, hoge inflatie, stijgende lonen, dure energie, oplopende rentes en aflopende coronasteun – is het interessant om te zien hoe we, als ondernemers onder elkaar, optimaal kunnen samenwerken. Hoe gaan we nieuwe kansen spotten en benutten? Dat maakt deze tijd vooral een periode van heroriëntatie. Veel mkbondernemers moeten opnieuw hun koers bepalen en hun marges zeker stellen. Projectontwikkelaars moeten met de nieuwe regels voor middenhuur en de rente- en financieringslasten hun plannen aanpassen of heroverwegen. Vastgoedbeleggers zullen hun portefeuille tegen het licht houden van de nieuwe regels rond middenhuur en box 3, en moeten bepalen wat ze doen bij afloop van huurcontracten of financieringstermijnen – doorgaan of uitponden? Feitelijk zullen alle spelers in de markt hun positie opnieuw bepalen. We zien dagelijks gelukkig dat veel ondernemers deze heroriëntatie goed oppakken en bij ons komen voor het financieren van het pand waarin zij kansen zien en hun bedrijf gaan laten groeien. Mijn inschatting voor dit jaar en daarna? De toekomst kan ik niet voorspellen. Maar hoe mooi zou het voor de BV Nederland zijn als het in 2025 voor ondernemers normaal is om hun financiering ook buiten de bank te overwegen? En dat wellicht al de helft van alle mkb-financieringen op die manier wordt georganiseerd? Dan kunnen we met trots constateren dat ‘alternatieve financiering’ binnen tien jaar na onze entree op de markt, zeker voor het mkb, mainstream is geworden. ‘Veel mkbondernemers moeten opnieuw hun koers bepalen en hun marges zeker stellen’ COLOFON Dit is een commerciële bijlage van FD Mediagroep. De redactie van het Financieele Dagblad is niet verantwoordelijk voor de inhoud. MANAGING EDITOR Matthijs Rijlaarsdam PRODUCTIE Evelyn Blazer REDACTIE Leonard van den Berg, Nikki Guichelaar en Anne-Marie Streng BEELD Maarten Noordijk, Vijselaar en Sixma en Rogier Veldman ART-DIRECTION & INFOGRAPHICS Hans Spoelman DRUK Rodi Media, Diemen Deze bijlage is tot stand gekomen met behulp van de Branded content- en Sponsoringafdeling van FD Mediagroep. Folkert Eggink Algemeen directeur Mogelijk Vastgoedfinancieringen © Column Daniël van Egmond Adviseur mkb-financieringen bij Credion Coverillustratie: Vijselaar en Sixma 4 8 9 10 10 12 13 14 15
4 | Coverstory Zeven jaar non-bancair financieren Lenen zonder bank: de op Sinds 2016 is het aantal mkb-financiers explosief gestegen. Naarmate de grootbanken zich – door de veranderende markt en eisen van de ECB – terugtrokken, schoten alternatieve financiers als paddenstoelen uit de grond. Nu, zeven jaar later, is die markt nagenoeg volwassen. Een reconstructie mét toekomstvisie. Tekst: Leonard van den Berg en Rob Stallinga De bankencrisis van 2008 herinnert elke ervaren bankier zich nog als de dag van gisteren. Maar ook nu, vijftien jaar later, zijn de gevolgen voor de financiële wereld nog altijd nadrukkelijk aanwezig. Zo zouden non-bancaire vastgoedfinancieringen niet zo’n grote rol spelen in de huidige financieringsmarkt als die crisis nooit had plaatsgevonden. De sterke groei van die non-bancaire vastgoedfinancieringen begon zo’n zeven jaar geleden, toen de rook van de bankencrisis was opgetrokken en de Basel IV-voorstellen werden geïntroduceerd om de kapitaalposities van banken te versterken. De vastgoedmarkt was ondertussen booming en dus werd er flink geïnvesteerd. Gevolg: er was steeds meer krediet nodig. De banken stonden echter nog te trillen op hun benen, en inmiddels onder zware controle van toezichthouders. PHILIP ZWART ‘Veel vermogende particuliere beleggers zagen wel brood in het verstrekken van vastgoedleningen met een rente die flink boven dat van de banken lag. Wat de banken doen, kunnen wij ook, zo was de gedachte. Geld werd dan meestal in een fonds gestopt dat vervolgens werd uitgeleend. Dan heb je het over vele miljoenen.’ Aan het woord is Philip Zwart, een van de specialisten die de opkomst van alternatieve financiering in Nederland van dichtbij meemaakte. Sinds 2017 werkt hij als Executive Director Debt & Structured Finance voor CBRE, waar hij met negen specialisten fulltime werkt aan het financieren van commercieel vastgoed. ‘Dat wil zeggen: vastgoed waar inkomsten uit komen door verhuur. Dat kunnen woningen, winkels of andere objecten zijn.’ Divers palet aan financiers Zwart werkt samen met een rijk palet aan financiers, dat de laatste jaren snel diverser werd; banken, family offices, pensioenfondsen, maar ook high-net-worth individuals die hun geld aan het werk willen zetten. Naarmate de bedragen hoger worden, komen er volgens Zwart ook meer internationale partijen om de hoek kijken. ‘Ik ben nu bijvoorbeeld bezig met het adviseren van een grote investeerder uit het MiddenOosten.’ Naast zijn werk voor CBRE is Zwart alweer tien jaar als zogenaamde fellow verbonden aan het Real Estate Center van de Nyenrode Business Universiteit. Daar verzorgt hij colleges en workshops aan studenten, vastgoedtaxateurs, vastgoedfiscalisten, vastgoedbeleggers, accountants en projectontwikkelaars. Overbruggingskrediet Die nieuwe markt van alternatief krediet moest nog wel volwassen worden, waardoor het niet heel eenvoudig zijn weg vond in de vastgoedmarkt. De gevraagde rente, die in het begin driehonderd basispunten boven dat van de grootbanken kon liggen, was weinig aantrekkelijk. ‘Het ging in eerste instantie vooral om het financieren van overbruggingskrediet, veelal kortlopend. Omdat een projectontwikkelaar bijvoorbeeld even heel snel geld nodig had’, vertelt Zwart. Terwijl alternatieve financiers volgens Zwart vooral in kansen denken, hebben banken meer oog voor de risico’s. Het verklaart waarom een bankkrediet minder snel is geregeld. ‘Een klant, zeker een nieuwe klant, moet eerst door heel veel hoepels springen. Bij alternatieve financiers kan een krediet in een paar weken worden geregeld. Dat is een groot voordeel.’ Daarbij houden deze alternatieve geldschieters volgens Zwart de risico’s goed onder controle. ‘Zij kennen de markt en weten heel goed wat ze doen.’ Die kennis van de vastgoedmarkt was in de jaren 2018 en 2019 een stuk minder belangrijk. Met rentes die naar nul gingen kon de vastgoedmarkt maar één richting op: omhoog. Dat was precies wat er gebeurde. Zwart: ‘Voor die groei was veel krediet nodig. Dat alternatieve financiers meer rente vroegen dan de banken was tijdens de hausse een minder groot probleem.’ Onderwijl zorgden de banken volgens Zwart prima voor zichzelf. ‘Terwijl zij het beste vastgoed financierden, mochten alternatieve financiers het doen met een kantoorpand op een C-locatie. Voor dat grotere risico kregen alternatieve geldschieters een hogere rente. Een prima deal.’ Veel transacties, weinig volume Exacte cijfers over de omvang van de non-bancaire vastgoedfinancieringsmarkt zijn moeilijk te krijgen, zelfs voor Zwart. ‘Het zijn vaak toch de kleinere leningen onder de tien miljoen euro. Daardoor is het aantal transacties weliswaar heel groot, maar het totale volume in euro’s lager.’ De Nederlandse banken vinden het geen probleem om voor de kleine leningen de markt aan anderen te laten, meent hij. ‘Door de strenge wet- en regelgeving kost een bancaire lening tot een miljoen euro voor een bank net zoveel werk als een grotere lening. Dan richten zij zich liever op de grotere bedragen. Dat levert in verhouding meer op.’ Met dat strenge toezicht hebben private lenders, zoals die bijvoorbeeld door partijen als Mogelijk, NLInvesteert of Annexum worden samengebracht, minder te maken. Daardoor kunnen alternatieve financiers ook sneller schakelen. Kredietnemers betalen voor alternatieve financiering vaak wel een hogere rente. Daarnaast gaat het veelal om leningen met korte looptijden. Veel van de populaire brugfinancieringen hebben volgens Zwart looptijden van twee tot drie jaar. Ook andere alternatieve financieringsvormen zoals acquisitiefinanciering en PHILIP ZWART Executive Director Debt & Structured Finance, CBRE EDWIN TEN CATE Directeur Franchise NL, Credion Associatie MAARTEN DONKERS Hoofd Research & Strategie, Rabobank Real Estate Finance BAS RUTTEN Hoofd van het sectorcluster commercieel vastgoed, hotels en leisure, ABN AMRO Illustratie: Vijselaar & Sixma
5 mars van het alternatief overbruggingsfinanciering – hierbij kan de rente worden meegefinancierd en wordt de totale renterekening na afloop betaald – zijn veelal kortlopend. Voor langlopende financieringen is de hogere rente die non-bancaire financiers rekenen voor de meeste leners te hoog. De korte looptijd betekent voor de kredietnemer bovendien dat er weer relatief snel moet worden afgelost of geherfinancierd. Als de markt er dan minder goed bijligt en de rente is ook nog eens flink gestegen, dan is er een probleem. 'Aan de andere kant zijn de aflossingsvereisten veel gunstiger bij non-bancair, waardoor de ondernemer in zijn cashflow goed uitkomt.' Stilgevallen vastgoedmarkt Voor non-bancaire kredietverstrekkers zijn de risico’s volgens Zwart minder groot. ‘Als je niet boven de zestig tot zeventig procent financiert, dan heb je dertig tot veertig procent marge in de waarde van het onderpand. Dat zit comfortabel op een asset, die momenteel tussen de zes en acht procent rente oplevert. Een Nederlandse bank vraagt voor een vijfjaarslening circa vijf procent. Ook de mezzaninelening, die alternatieve financiers tegenwoordig inzetten, is niet al te risicovol. Daarbij financiert een bank bijvoorbeeld zestig procent van de gekochte waarde, waarbij een alternatieve financier nog eens tien tot twintig procent in een achtergestelde lening voor zijn rekening neemt. De tien tot twaalf procent (zonder fees) die alternatieve financiers daarbij vangen, weegt op tegen het negatieve scenario dat de kredietnemer in gebreke blijft terwijl het onderpand fors in waarde is gedaald.’ Inmiddels raken de oplopende rente en dalende vastgoedprijzen ook de markt van non-bancaire vastgoedfinancieringen. ‘De commerciële vastgoedmarkt is bijkans stilgevallen’, zegt Zwart. ‘Verkopers vragen honderd, maar kopers willen niet meer dan tachtig betalen.’ Wel signaleert hij nog activiteit in een specifiek deel van de markt die banken links laten liggen, namelijk de markt van de kleinere bedragen. Zwart hoopt dat de rente na de zomer stabiliseert, zodat iedereen weet waar die aan toe is. EDWIN TEN CATE Edwin ten Cate (52) is sinds 2019 werkzaam bij Credion Associatie, tegenwoordig als directeur Franchise NL. Hij stuurt de ruim vijftig vestigingen aan met ongeveer honderd adviseurs en onderhoudt nauw contact met ruim honderd financieringspartners. Credion is met 22 jaar de oudste en grootste onafhankelijke intermediair voor bedrijfs- en vastgoedfinancieringen. Het bemiddelt jaarlijks tussen de anderhalf en twee miljard euro aan financieringen voor enkele duizenden klanten. Vastgoedfinanciering was voor Credion tot voor kort een duidelijke groeimarkt, maar is recent flink teruggevallen door allerlei externe en marktfactoren. ‘Tijdens de hoogtijdagen was vastgoed goed voor zeventig procent van onze handel, dat is inmiddels teruggelopen tot vijftig procent van alle financieringen. Geen probleem, we concentreren ons dan op andere financieringsvraagstukken. Wij zijn altijd gebaat bij enige reuring in de markt. Als geld niet eenvoudig te verkrijgen is, versterkt dat onze rol. We willen maatwerk leveren’, vertelt Ten Cate, die zelf in het verleden voor ABN AMRO veel in vastgoed heeft geadviseerd. Bancair vs. non-bancair Niet dat Credion een lange geschiedenis heeft in vastgoedfinancieringen: die propositie begon pas te groeien nadat het zo’n zeven jaar geleden als een van de eerste partijen ging schakelen met Mogelijk. Ten Cate: ‘Daarvoor deden we hoofdzakelijk reguliere bedrijfsfinancieringen inclusief vastgoed voor eigen gebruik, maar door de hausse van de laatste jaren waren er collega’s die nagenoeg fulltime met vastgoed bezig waren.’ Volgens Ten Cate kwam er een » Juni 2023 |
6 | Coverstory hoop lucht in de markt, die er nu langzaam weer uitloopt. Dat heeft natuurlijk te maken met de sterk gestegen rente, maar ook de onzekerheid in de vastgoedmarkt ten gevolge van onduidelijke overheidsregels speelt volgens Ten Cate mee. De komst van Credion in de markt van vastgoedfinanciering valt moeilijk los te zien van de ingrijpende veranderingen die deze markt heeft beroerd. Tien jaar terug verzorgden de grootbanken praktisch honderd procent van de vastgoedfinancieringen. Inmiddels is dat heel wat minder, Ten Cate schat momenteel nog zo’n zeventig procent. De rest is alternatief of, beter geformuleerd, non-bancair. ‘Maar als je kijkt naar het aantal transacties ligt de verhouding tussen bancair en non-bancair op fifty fifty. Dat gaat de komende jaren alleen nog meer verschuiven. Het zijn nu nog vooral de “kleinere” leningen die uit non-bancaire bronnen komen.’ Dat Ten Cate verwacht dat non-bancaire vastgoedfinanciering aan belang wint, komt mede door de stormachtige opkomst van fintech-partijen die zich op niches concentreren, al dan niet met behulp van AI. De diversiteit aan financieringspartijen is verder vergroot door de komst van buitenlandse aanbieders. ‘Het aantal is maal drie gegaan’, schat Ten Cate. Het hielp natuurlijk dat spaarders tot medio vorig jaar amper tot geen rente ontvingen. Zij zochten volgens Ten Cate naar nieuwe wegen om hun geld aan het werk te zetten. ‘Er is nog altijd een overschot aan geld dat een goede bestemming zoekt.’ Bont gezelschap Het is te simpel gesteld dat de Nederlandse grootbanken de rode loper hebben uitgerold voor nieuwe alternatieve financiers, maar door de extra regels waar zij aan moeten voldoen, zijn de grootbanken volgens Ten Cate selectiever geworden. ‘De grootbanken kunnen en willen niet alles meer doen. Door minder kantoren en minder mensen is hun afstand tot de markt groter geworden. Voor veel financiers zijn er daardoor meer kansen ontstaan. Daarbij maken de grootbanken duidelijke keuzes in de bewerking van de markt; het digitaliseren van de markt met de kleinere bedragen en focus op de betere deals bij de middelgrote en grote projecten.’ Logisch dat met name mkb-ondernemers bij Credion langskomen, waar altijd wel een vestiging van in de buurt is. Wat deze ondernemers volgens Ten Cate tegenwoordig vooral zoeken, is duidelijkheid en communicatie. ‘De datum van het passeren van de hypotheekakte is bekend. Daar moet naartoe worden gewerkt. Voor snelheid, duidelijkheid en heldere communicatie wil de klant best wat extra rente betalen, mits er maar tijdig gerekend kan worden.’ Juist die snelheid is volgens Ten Cate de grote kracht van non-bancaire financiers. ‘Zij werken doorgaans met korte en overzichtelijke procedures en tijdlijnen. Dat werkt gewoon goed. Daarbij, zeker jonge ondernemers hebben helemaal geen zin om zelf nog naar een financieringspartij te gaan en vragen assistentie aan een Credion-adviseur. Ja, het is zeker ook een generatieding.’ Eerbare proposities Het is tegenwoordig ook geen sinecure om door de vele bomen nog het bos te zien. Veel financieringspartijen bestaan niet veel langer dan een paar jaar. ‘De mogelijkheden om financiering aan te trekken zijn veel groter geworden. Tien jaar geleden waren het de drie grootbanken en een verdwaalde crowdfunder. Toen was het nog overzichtelijk’, lacht Ten Cate. Die verdwaalde crowdfunder weet zich tegenwoordig in goed en groot gezelschap, met name waar het gaat om vastgoedfinanciering. Mogelijk is volgens Ten Cate een van de eerste partijen die deze markt is ingestapt. ‘Mede door hen is het balletje gaan rollen. Zij zijn geen crowdfunder, maar brengen belegger en lenende partij bij elkaar. Peer-to-peer, maar ook collectiever, door meerdere investeerders samen meerdere financieringen te laten verzorgen, binnen een fondsstructuur.’ Inmiddels staat Mogelijk niet meer alleen. Ook spin-offs van grootbanken zijn volgens Ten Cate tegenwoordig actief om bijvoorbeeld vastgoed voor eigen gebruik te financieren. Credion staat daar onafhankelijk in. ‘Welke financier wij adviseren, is afhankelijk van de wensen van de klant. Maar wij hebben wel een sterke voorkeur voor landelijk werkende partijen. En uiteraard moet de propositie eerbaar zijn.’ Duurzaamheid Ook al lijkt de grootste vastgoedhausse voorbij, toch valt er nog genoeg te financieren. Met name de herfinancieringsmarkt staat momenteel vol in de spotlights. Ten Cate: ‘Bestaande financieringen worden tegen het licht gehouden. Portefeuilles worden geoptimaliseerd. Tegelijkertijd verkopen steeds meer “pensioen-particulieren” hun vastgoed om bijvoorbeeld obligaties te kopen.’ Het advies van Ten Cate aan vastgoedfinanciers en -beleggers blijft: spreiden, spreiden, spreiden. ‘In locatie, type vastgoed, looptijden van de schuld en rente et cetera.’ Daarnaast zal veel aandacht de komende jaren gaan naar financiering van verduurzaming en renovatie van vastgoed. Vooral de grootbanken zetten volgens Ten Cate sterk in op duurzaamheid. ‘Ook voor het optimaliseren van de eigen portefeuilles. Ik snap dat wel. Ze moeten hun portefeuilles op orde hebben.’ Wachten op de shake-out Een andere trend is de toenemende rol van techniek in de markt van vastgoedfinanciering. Ten Cate: ‘In de herfinancieringsmarkt biedt slimme techniek de mogelijkheid om vastgoed te taxeren op basis van modellen zonder dat er nog taxateurs nodig zijn. Dat scheelt tijd en geld. Ook zijn op basis van meer data betere analyses mogelijk.’ Een glanzend algoritme staat daarbij overigens niet garant voor succes, benadrukt hij. ‘Ik heb de laatste jaren schitterende modellen voorbij zien komen die in de praktijk niet goed werkten, vaak omdat ze toch te complex waren.’ Hij verwacht de komende jaren wel een shake-out in de markt van vastgoedfinancieringen. ‘In tijden van wind mee kan elke ondernemer verdienen. Dat geldt ook voor financiers in een booming markt. Maar de komende jaren komt het aan op vakmanschap, een heldere propositie, scherp aan de wind koersen en “schoenmaker blijf bij je leest”. En ja, soms moet je dan even stilzitten als je geschoren wordt.’ MAARTEN DONKERS Een van de grote spelers in de Nederlandse markt van commerciële vastgoedfinanciering is Rabobank met 22 miljard euro aan uitstaand krediet. Welk marktaandeel daarbij hoort, kan Maarten Donkers (53), Hoofd Research & Strategie van Rabobank Real Estate Finance, niet becijferen. ‘De markt is niet volledig transparant. Er zijn verschillende soorten kredietaanbieders, en van lang niet al deze aanbieders is bekend wat ze hebben uitstaan.’ Geen concurrent, maar toevoeging Volgens Donkers stuurt Rabobank niet aan op een zo groot mogelijk marktaandeel. ‘Wij willen een gezonde portefeuille met langetermijnrelaties met onze klanten. Na de integratie van FGH Bank in 2016 hebben we onze portefeuille bewust afgebouwd en geoptimaliseerd. Na de realisatie van deze strategie in 2020 is de portefeuille weer licht toegenomen. We maken daarbij selectieve keuzes die in lijn zijn met onze strategie en risicoperceptie.’ Bij Rabobank vinden ze de opkomst van non-bancaire financiering geen probleem. Integendeel. ‘Nederland was traditioneel sterk afhankelijk van financiering via grootbanken. Dat er alternatieven zijn gekomen, zorgt voor meer keuzes bij klanten en voor risicospreiding. Door de opkomst van alternatieve financiers heeft de vastgoedmarkt extra kunnen groeien. De komende jaren is er behoefte aan veel nieuwbouw, dus het is positief dat de financieringstaart groter is geworden’, aldus Donkers. Meer nog dan als concurrenten beschouwt Rabobank non-bancaire kredietverstrekkers als een waardevolle toevoeging. Donkers: ‘We opereren allemaal in dezelfde markt, maar Rabobank heeft bewust een keuze gemaakt om de portefeuille te optimaliseren en verbeteren. Dan is het waardevol dat andere partijen delen van de markt bedienen waar Rabobank zich minder op richt. Blijkbaar zien andere kapitaalverschaffers voldoende potentieel in de Nederlandse vastgoedmarkt.’ Daarbij helpt volgens Donkers ook het besef dat de Nederlandse vastgoedmarkt in vergelijking met veel andere landen vrij overzichtelijk is. Geen alarmfase één Donkers erkent dat de strenge kapitaaleisen ten gevolge van Basel IV Rabobank en andere banken veel selectiever hebben gemaakt in het uitlenen van geld. ‘Banken moeten simpelweg meer kapitaal aanhouden, waardoor hun concurrentiepositie minder is geworden.’ Maar veranderende regelgeving is volgens Donkers niet iets waar enkel de banken mee hebben te dealen. De fiscalisering van de huurwoningmarkt of de energielabelverplichting voor kantoren (minimaal label C) treffen ook andere partijen die geld uitlenen. ‘Het is een scala aan ontwikkelingen en daar moet elke partij de strategie op aanpassen.’ Dat de markt nu de andere kant op draait, leidt bij Rabobank niet tot alarmfase één. ‘Dat is simpelweg de conjunctuur. Een correctie is soms nodig; alleen maar groei is een utopie. Dat maakt de risico’s alleen maar groter. Rabobank trekt zich zeker niet terug uit de markt omdat de markt zich nu aanpast. We verwachten alleen wel dat er nu minder vraag naar financiering zal zijn, doordat proposities minder goed rond te rekenen zijn.’ Waar zit nog wél de kracht van Rabobank voor vastgoedfinanciering? ‘In langetermijnklantrelaties, duidelijke strategische keuzes, brede spreiding in klanten en regio’s, plus een lange historie en veel kennis van de sector.’ BAS RUTTEN Net als Rabobank heeft die andere grootbank ABN AMRO weinig problemen met de komst van nieuwe partijen in de financieringsmarkt voor commercieel vastgoed. Dat zegt Bas Rutten (52), hoofd van het sectorcluster commercieel vastgoed, hotels en leisure bij ABN AMRO. Hij schat dat de drie grote Nederlandse banken driekwart van de financieringsmarkt van commercieel vastgoed in handen hebben. Bancaire leningen zijn volgens hem in de regel langlopender en minder risicovol dan die van alternatieve financiers. Positief over nieuwe toetreders Non-bancaire aanbieders vervullen in zijn ogen een nuttige functie. ‘Nieuwe toetreders verhogen de liquiditeit en dat is altijd positief voor een markt. In veel gevallen verzorgen deze alternatieve financiers een brug naar bancaire financiering.’ Minder positief is Rutten over het in zijn ogen ongelijke speelveld voor bancaire en non-bancaire financiers. ‘Concurrenten zijn van harte welkom, maar dan wel in een gelijk speelveld. Nieuwe partijen zijn veel minder gereguleerd dan de banken. Minder regulering maakt de markt minder transparant en vergroot de risico’s voor alternatieve financiers. Regulering is er immers niet voor niets. Een markt kan ook draaien, zoals we nu zien gebeuren.’ De in zijn ogen gebrekkige regulering van non-bancair krediet is volgens Rutten voor ABN AMRO de belangrijkste reden om zich voor zijn eigen klanten niet in deze markt te begeven. Toch beschouwt ook ABN AMRO non-bancaire kredietverstrekkers vooral als een toevoeging. ‘Zaken die wij om redenen niet financieren, kunnen zij overnemen’, zegt Rutten. ‘Proposities moeten wel bij ons passen. Wij willen logisch en voorspelbaar zijn. Dat is ons credo, dat geeft klanten vertrouwen. Belangrijk voor ons is het uitvoeren van de klimaatstrategie. Samen met onze klanten willen wij een duurzaamheidsslag maken. De energiecrisis heeft laten zien hoe belangrijk dat is.’ » ‘De komende jaren is er behoefte aan veel nieuwbouw, dus het is positief dat de financieringstaart groter is gewordenʼ
7 Juni 2023 | Vormen van nonbancaire financiering Crowdfunding Een financieringswijze waarbij gebruik wordt gemaakt van publieke financiering. Een grote groep investeerders of beleggers investeert gezamenlijk in één project of onderneming. MKB Beurs Brengt ondernemers en (institutionele) beleggers samen voor financiering en rendement. Het is een platform waarbij beleggers rechtstreeks kunnen investeren in mkb-bedrijven. Direct lending Een vorm van ondernemingsfinanciering, waarbij non-bancaire geldverstrekkers zonder tussenkomst van een bank rechtstreeks leningen verstrekken aan bedrijven. Vaak investeren meerdere geldverstrekkers samen in een fonds dat als financier optreedt. Vastgoedfinanciering Een vorm van zakelijke financiering waarbij vastgoed wordt gefinancierd middels een vastgoedlening waarover rente betaald dient te worden. Factoring Een vorm van debiteurenfinanciering. De onderneming draagt zijn debiteuren over aan een factormaatschappij. De factormaatschappij betaalt goedgekeurde vorderingen onmiddellijk uit onder inhouding van een vooraf afgesproken percentage. Leasing Financiering die wordt verstrekt op specifieke activa. De meest bekende vorm is autolease, maar ook andere activa zijn te lease, zoals productieapparatuur of kantoorinventaris. Microfinanciering Oorspronkelijk worden hiermee kleine leningen bedoeld (die voornamelijk worden toegekend aan kleine ondernemers in ontwikkelingslanden). Binnen zakelijke financiering worden financieringen tot € 250.000,- als microkrediet aangeduid. Kredietunie Een coöperatieve kredietvereniging zonder winstoogmerk waarin ondernemers zich per regio of per branche organiseren om elkaar geld te lenen. Private equity De term private equity is een verzamelnaam voor verschillende soorten investeerders die rechtstreeks of door middel van een investeringsvehikel investeren in ondernemingen. Hieronder vallen bijvoorbeeld accelerators, business angels en informal investors. Family, friends & fans De inner circle van een ondernemer kan, met name bij kleine, startende en jonge ondernemingen, een van de belangrijkste bronnen van financiering vormen. Ketenfinanciering Een verzamelnaam van allerlei financierings- afspraken tussen bedrijven onderling in de keten (leverancierskrediet). Werknemersparticipatie Een instrument waardoor medewerkers van een bedrijf kunnen deelnemen in (certificaten van) de aandelen van hun werkgever. De medewerkers participeren (investeren) in het kapitaal en worden op deze manier mede- eigenaar. 0 300 600 900 1.200 1.500 2018 2019 2020 2021 2022 Omvang non-bancaire financiering (x 1 mln €) Totaal (x 1 mln €) Lease Crowdfunding Vastgoedfinanciering Direct lending Factoring Kredietunies MKB Beurs 201 406 613 106 43 2.186 2.551 2.380 3.223 3.895 0 2 4 6 8 10 12 2018 2019 2020 2021 2022 Totalen mkb-financieringsmarkt tot € 1 miljoen (x 1 mrd €) Non-bancair Percentage non-bancair Bancair Totaal 16 24 17 23 27 <€50k €50k - €250k €250k - €1mln >€1mln Aantal verstrekte non-bancaire financieringen Groei in % y on y 2021 2022 14 25 -48 -55 0 10.000 20.000 30.000 40.000 Verstrekte non-bancaire financieringen 2022 (x 1 mln €) <€50k €50k - €250k €250k - €1mln >€ 1 mln Lease Crowdfunding Vastgoedfinanciering Factoring Direct lending Kredietunies 0 300 600 900 1200 1500 1.313 866 Totaal in € mln 613 556 534 13 Verstrekte vastgoedfinanciering (x 1 mln €) 2021 2022 406 613 Jaar <€50k €50k - €250k €250k - €1mln >€ 1 mln 2021 3 127 184 92 2022 2 173 257 181 Groei ‘21-’22 -33% 36% 40% 96% Aantal verstrekkingen vastgoedfinanciering 2021 2022 1487 1979 Jaar <€50k €50k - €250k €250k - €1mln >€ 1 mln 2021 84 931 425 47 2022 63 1233 597 86 Groei ‘21-’22 -25% 32% 40% 83% Bron: voor deze data is gebruikgemaakt van de onderzoeken ‘Non-bancaire financiering’ van 2019 tot en met 2022 van Stichting MKB Financiering. Hierin is onderzoek gedaan naar crowdfunding, kredietunies, direct lending, microfinanciering, vastgoedfinanciering, lease en factoring. De overige categorieën zijn vanwege het ontbreken van passende data over 2022 of vanwege de aard van de financiering niet tot nauwelijks te onderzoeken. De cijfers in deze infographic kunnen afwijken van eerder gepubliceerde cijfers van Stichting MKB Financiering.
8 | Interview Ronald Kleverlaan reageert op zes stellingen 'Non-bancaire financiering Alternatieve financieringen zijn sterk in opkomst. Zo’n vijftien procent van alle euro’s die mkbondernemers lenen (tot één miljoen) komen uit andere bronnen dan de bank. Stichting MKB Financiering volgt die ontwikkelingen op de voet, in het belang van ondernemers. Voorzitter Ronald Kleverlaan duidt de groei aan de hand van zes stellingen. Tekst: Leonard van den Berg ‘Vanuit de BV Nederland gezien verlies je zonder non-bancaire financiering een enorme groeipotentie. Je mist zelfs welvaart als ondernemers die nieuwe vormen van financiering niet weten te vinden’ onafhankelijke KIFID; het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening.’ Stelling 3: Alternatieve financieringsvormen zijn voor het mkb onmisbaar, en dus helemaal niet meer ‘alternatief’ EENS ‘Non-bancaire financiering is echt onmisbaar. Banken zijn nog altijd de grootste financier voor het mkb, maar het neemt structureel af. Vooral algemene mkb-financieringen onder één miljoen en vastgoedfinancieringen tot vijf miljoen euro zijn voor banken minder interessant. Nieuwe aanbieders duiken in het gat dat de banken openlaten. Dat leidt tot Stelling 1: De opkomst van alternatieve (vastgoed)financieringen is een zegen voor het mkb EENS ʼOndernemers binnen het mkb zijn op zoek naar flexibiliteit en maatwerk in hun financieringen. Ze willen zich niet jarenlang committeren aan één financier, maar makkelijk kunnen overstappen of de looptijd van hun financiering aanpassen. Voor een seizoensbedrijf is het prettig als het variabel kan aflossen, gekoppeld aan de hoogte van zijn omzet. Traditionele banken kunnen geen maatwerk bieden omdat ze gecentraliseerd en gestandaardiseerd zijn. Ze zitten vast aan hun eigen systemen en Europese boekhoudregels. En dat gaat niet meer verminderen. Banken worden alleen maar groter, bewijst ook de recente overname van Credit Suisse door UBS. Nieuwe aanbieders hebben bovendien geen last van de wet van de remmende voorsprong. Ze kunnen fintech-oplossingen gebruiken die nu state of the art zijn, terwijl traditionele banken de overstap naar nieuwe technologie moeilijker maken.’ Stelling 2: Met alternatieve (vastgoed-) financieringen loop je als ondernemer meer risico dan bij een bank ONEENS ‘We houden als Stichting MKB Financiering goed zicht op de kwaliteit van de non-bancaire financieringssector. Zo werken we met het keurmerk Erkend MKB Financier. Dat keurmerk wordt door een onafhankelijke auditor getoetst op een groot aantal eisen, onder meer rondom de gezondheid van de financiers. We toetsen non-bancaire financiers op kwaliteit van hun dienstverlening. We accrediteren ze. We kijken bijvoorbeeld of de aangevraagde financieringen ook passen bij het doel. De gedragscode die wij hanteren is strenger dan de gedragscode van de banken. Van aangesloten partijen die niet werken volgens de voorschriften kunnen we het keurmerk intrekken. En ondernemers met klachten kunnen terecht bij het concurrentie en innovatie, waardoor er meer producten komen die toegespitst zijn op wat ondernemers écht nodig hebben. Er is vooral veel vraag naar flexibiliteit in financieringen. Tot vier jaar geleden kwam je als ondernemer standaard bij de bank uit als je financiering nodig had. Inmiddels is dat anders. De sector is erg gegroeid. Wij noemen de financieringen daarom niet meer alternatief, maar non-bancair.’ Stelling 4: Over vijf jaar is non-bancair financieren de belangrijkste vorm van financieren voor ondernemers in Nederland DEELS ‘Voor grote bedrijven geldt dat niet, maar wel voor mkb-ondernemers die tot één miljoen aan financiering nodig hebben. Ik denk dat de bank voor grote financieringen nog altijd interessant blijft, omdat banken relatief goedkoop aan geld kunnen komen. Je merkt wel dat het segment waar ze het alleenrecht op hebben steeds kleiner wordt. Je ziet al financiers opkomen die zich op specifieke doelgroepen richten. In het Verenigd Koninkrijk heb je al de halal-hypotheek. Er bestaan ook investeerders die zich alleen richten op ondernemingsteams met vrouwen aan het roer. Ook in de investeringswereld draait het om diversiteit en inclusiviteit. Het is een interessante transitie, al duurt het nog zeker tien jaar voordat het hele ecosysteem – waarin witte vijftigplusmannen bepalen wie wél of geen krediet krijgen – is aangepast.’
9 Ronald Kleverlaan is ook directeur van het European Centre for Alternative Finance aan de Universiteit Utrecht en adviseur van de Europese Commissie. Foto's: Rogier Veldman ‘Een kwestie van slim stapelen’ In mijn financieringspraktijk kom ik de mooiste puzzels tegen. De een nog uitdagender dan de ander, zeker sinds de grootbanken de teugels flink hebben strakgetrokken. Maar gelukkig kan er altijd meer dan je denkt. Toen mijn klant Bram bijvoorbeeld mijn kantoor binnenstapte, kon hij zijn frustratie nauwelijks onderdrukken. Rust om te gaan zitten had hij amper; het driftige tikken van het lepeltje tegen zijn koffiekopje sprak boekdelen. Hij kwam net bij zijn vaste financier vandaan, waar hij al sinds de start van zijn bedrijf al zijn geldzaken mee regelde. ‘Het spijt ons,’ hadden ze gezegd, ‘dit gaan we niet doen. Als je dit wilt, zul je toch iets anders moeten verzinnen.’ Stoom kwam uit zijn oren. Hij vond zijn verhaal zo helder als wat én had een ijzersterke rekensom. Een no-brainer feitelijk. Wat was nu de situatie? Bram heeft al ruim 25 jaar samen met zijn broer een groothandel in groenten en fruit. Dagelijks leveren zij de heerlijkste verse ingrediënten aan restaurants en retailers in de wijde omtrek, zelfs aan sterrenrestaurants. Met vele pallets per week komen de mooiste producten hun loods in, slim gestapeld in geklimatiseerde koelcellen. En nou had de eigenaar van hun pand – dat ze al sinds de start van hem huren – aangeboden dat ze het konden kopen. Tegen een schappelijke prijs, vanwege de jarenlange relatie. Voor Bram was het ideaal: dicht aan de hoofdweg, vrijwel precies zoals hij het wilde. De rekensom zag eruit zoals hun fruit: kerngezond. Het ging om een aanbod van € 900.000,-, bij een taxatiewaarde van € 1.025.000,-. En een besparing aan huur van €74.100,- per jaar. Wat hield de bank dan tegen, vroeg ik nog. ‘Nou, er kwamen nog twee dingen bij’, zei hij, waarbij zijn stem daalde. ‘We willen ook een nieuwe koelinstallatie en zonnepanelen, zodat we energieneutraal kunnen werken.’ Daarmee stond er onder aan de streep opeens een bedrag van € 1.200.000,-. En dat was de huisfinancier toch te gortig, verzuchtte hij. Snel rekende ik met hem mee. Want € 1,2 miljoen is veel geld, maar elk jaar € 75.000,- huur ook. Ik liep samen met hem de verschillende posten langs als hij met zonnepanelen bijna nulop-de-meter zou hebben. Wat zou hij dan aan energiekosten besparen? Dat deden we even snel over de duim. ‘Wat als we het benodigde kapitaal nou uit twee of drie verschillende potjes kunnen halen en dan slim stapelen’, opperde ik. ‘Je pand kunnen we non-bancair financieren met het vastgoed als onderpand. Voor je koelinstallaties kan ik een werkkapitaalfinanciering proberen te vinden. Kun je die zonnepanelen uit eigen reserves doen, zakelijk of privé, of eventueel leasen?’ Hij knikte. Snel rekende ik uit wat dat jaarlijks aan rente zou betekenen, schreef de kosten en besparingen op een A4’tje en schoof dat naar hem toe. Zijn ogen gleden via de verschillende posten naar het bedrag onder aan de streep. Hij glimlachte breed: ’Echt?’’ Binnen vier weken hadden we het rond en kon Bram het pand overnemen. Inmiddels zijn ook de koelcellen en zonnepanelen geïnstalleerd en draait zijn business weer op volle toeren. Maar nu energieneutraal en met een fors hoger rendement. Laatst kwamen we elkaar op een zaterdag hier in de stad tegen. Hij stak glunderend zijn duim op. ‘Het gaat super Daniël. Kwestie van slim stapelen.’ ‘Zijn ogen gleden naar het bedrag onder aan de streep. Hij glimlachte breed: ’Echt?’’ is onmisbaar' Stelling 5: Zonder nonbancaire financiering loopt het mkb veel groei mis EENS ‘De kopgroep van ondernemers weet deze vorm van financiering al te vinden. Ongeveer vijftien procent van het volume van nieuwe financieringen tot één miljoen euro wordt al non-bancair verleend. De vraag is hoe je de massa meekrijgt. Veel ondernemers hebben wel gehoord van non-bancair financieren, maar ze stappen nog niet over. De accountant heeft er vaak te weinig kennis van. Het gevolg is dat bedrijven óf teruggaan naar hun bank óf geen financiering aanvragen omdat de bank nee zegt. Zonder non-bancaire financiering verliest Nederland een enorme groeipotentie. Je mist zelfs welvaart als ondernemers die nieuwe vormen van financiering niet weten te vinden. Interessant is ook de opkomst van embedded finance. Betaalproviders als Paypal en Adyen bieden webwinkels op basis van hun betaal- en omzetgegevens een lening aan. De verwachting is dat het een miljardenmarkt gaat worden. Je kunt gelijk de vraag stellen of je als internetondernemer nog een bank nodig hebt.’ Stelling 6: Het keurmerk Erkend MKB Financier is bekend genoeg ONEENS ‘Veel ondernemers kennen het nog niet. Bij adviseurs, accountmanagers en accountants bij banken is de bekendheid wel al hoog en dat is ook ons voornaamste doel. Sinds onze oprichting in 2019 hebben we al aan zestien non-bancaire financiers het keurmerk uitgedeeld, vooral de grotere partijen in de markt. In totaal telt Nederland inmiddels ruim tweehonderd non-bancaire aanbieders. Ze zullen niet allemaal voldoen aan onze eisen, maar een groei naar veertig keurmerkhouders in twee jaar is haalbaar. Dan hebben we ongeveer tachtig procent van het marktvolume te pakken, want we richten ons vooral op de grotere spelers. De omvangvereiste voor non-bancaire aanbieders is immers minimaal tien miljoen euro per jaar aan verstrekkingen. Organisaties moeten stabiel en volwassen zijn voordat ze in aanmerking komen voor het keurmerk.’ Column | Daniël van Egmond Adviseur mkb-financieringen bij Credion Over Stichting MKB Financiering Stichting MKB Financiering is opgericht door het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en een groot aantal non-bancaire financieringsaanbieders. Het belangrijkste doel: de toegang tot financiering voor ondernemers beschikbaar houden. De stichting houdt als toezichthouder de kwaliteit van financiers in de markt in de gaten, onder meer door zelfregulering. Verder communiceert zij actief over welke vormen van non-bancaire financieringen er zijn en hoe je die als ondernemer inzet. Stichting MKB Financiering fungeert ook als initiator. Zo zet zij zich in voor meer diversiteit en inclusiviteit binnen de financiële sector. Ronald Kleverlaan is naast voorzitter bij Stichting MKB Financiering ook directeur van het European Centre for Alternative Finance aan de Universiteit Utrecht en adviseur van de Europese Commissie.
| Portret Wat zegt de AFM? OP WEG NAAR VOLWASSENHEID VRAAG 1. Kennen mkb’ers de details van een non- bancaire financiering goed genoeg? 'Nee, mkb-ondernemers hebben niet altijd voldoende kennis op dat gebied. Door beperkte ervaring met financieringsvraagstukken zijn kleinere ondernemers vaak afhankelijk van het intermediaire kanaal. Denk hierbij aan bijvoorbeeld financieel adviseurs. Als ze al op onderzoek uitgaan naar de werking van een financieel product, is die informatie soms lastig te vinden, lastig te begrijpen en niet altijd compleet. Dat maakt het onderling vergelijken van alternatieve financieringsproducten soms ingewikkeld. Zeker ook omdat het een markt is met een breed aanbod.’ VRAAG 2. Bij wie ligt de verantwoordelijkheid bij het afsluiten? ‘Het belang voor de klant lijkt nog niet bij alle aanbieders centraal te staan. De AFM zag bij de verkenning in 2021 dat non-bancaire financiers de verantwoordelijkheid voor de alternatieve financiering regelmatig verleggen naar de ondernemer. Zij laten de ondernemer zelf bepalen of de financiering nodig is, hoe hoog die is en of het aflossingsschema past bij de beoogde investering. Het risico dat een ondernemer niet tijdig kan terugbetalen, komt met name naar voren in het bepalen van de prijs van de financiering. Positief gezien: daaruit blijkt vertrouwen in het inschattingsvermogen van de ondernemer. Alleen kleine ondernemers zijn niet altijd in de positie om zelf een verantwoorde keuze te maken. Voor een ondernemer die in financieel zwaar weer zit, kan het bovendien moeilijk zijn om een objectieve afweging te maken tussen het potentieel van zijn onderneming en de risico’s die hij aangaat.’ VRAAG 3. Hoe ziet het kostenplaatje rond non-bancaire financiering eruit? ‘De kosten bij non-bancaire financiers kunnen hoger uitvallen dan bij een bankfinanciering. Dat is begrijpelijk, omdat de toegang tot kapitaal meestal duurder is. Tegenover de mogelijk hogere kosten staat dat mkb-ondernemers een flexibele financieringsvorm kunnen vinden die een bank niet kan bieden. Wel signaleerden we op basis van 10 Lener van het eerste uur Het pand is ook mijn pensioen’ Alternatieve financiers vallen buiten het toezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Toch publiceerde de AFM vorig jaar de “Verkenning naar non-bancaire mkb-financiering”. Woordvoerder Yolanda Bieckmann deelt de belangrijkste conclusies aan de hand van vijf vragen. ‘De Stichting MKB Financiering houdt de kwaliteit van aangesloten financiers in de gaten, onder meer door zelfregulering’ Totaal onverwacht liep ambachtelijk leidekker Paul Visscher tegen zijn droompand aan. Maar omdat hij maar van één jaar cijfers kon laten zien, gaf de bank niet thuis. Toch lukte het hem om een superdeal te maken. ‘Diezelfde middag nog.’ Tekst: Leonard van den Berg Beeld: Maarten Noordijk ‘
11 onderzoek in opdracht van het ministerie van Financiën een aantal excessen rondom kortlopende kredieten. We zagen in sommige gevallen torenhoge kostenpercentages voorbijkomen. Ander aandachtspunt: de kosten die een ondernemer moet betalen voor een non-bancaire financiering zijn op voorhand niet altijd duidelijk. Let dus altijd ook op de kosten bij het verlengen van een krediet, of op extra kosten voor een factoringproduct bij een tegenvallend inningspercentage.’ VRAAG 4. Hoe volwassen is het financieel toezicht op non-bancaire financiers? ‘Omdat non-bancaire financiers zonder bankvergunning opereren kan De Nederlandsche Bank niet optreden als toezichthouder. Ook de AFM heeft op non-bancaire financiering geen toezichtrol. Een uitzondering hierop geldt bij bepaalde vormen van crowdfunding: daarbij houdt de AFM toezicht op de naleving van de regels die hiervoor gelden om investeerders te beschermen. Enige bescherming ten aanzien van de overige alternatieve financieringsvormen is er echter wel: de Stichting MKB Financiering houdt de kwaliteit van aangesloten financiers in de gaten, onder meer door zelfregulering. In de verkenning van de AFM eind 2020 bleek deze zelfregulering alleen nog niet altijd effectief. Wel is er het keurmerk Erkend MKB Financier van diezelfde stichting, gebaseerd op een gedragscode. Die is op onderdelen zelfs strenger dan de zelfreguleringsregels van banken.’ VRAAG 5. Gaat de komst van de ECSP daarbij helpen? ‘We hebben helaas geen glazen bol. Maar in algemene zin wordt met de European Crowdfunding Service Providers Regulation (ECSP) – die geldt sinds 10 november 2021 en waarvoor we in september 2022 de eerste Nederlandse vergunning hebben verleend – de volgende stap in volwassenheidsniveau verwacht. In heel Europa. De ECSP beoogt een hoog beschermingsniveau van beleggers en zoveel mogelijk uniformiteit in de regels voor crowdfundingdienstverleners en non-bancaire financiers. Zo moeten potentiële beleggers beter weten wat het betreffende project inhoudt, meer inzicht krijgen in de vooruitzichten en beter kunnen inschatten welke risico’s zijn verbonden aan het specifieke project. Crowdfundingdienstverleners én non-bancaire partijen moeten daarvoor zorgen. Helemaal nieuw is het niet; in Nederland golden er ook vóór de invoering van de ECSP al de nodige vereisten voor crowdfundingdienstverleners.’ ʼDe andere leidekkerʼ Paul Robert Visscher (1960) wordt geboren in Groningen. Na een studie aan de land- en tuinbouwschool in Eelde gaat hij werken als vrachtwagenmonteur, totdat de dienstplicht roept. Op zijn 21ste start hij als leidekker, net als zijn broer, maar korte tijd later stapt hij over naar het taxibedrijf van zijn oom en tante, waar hij werkt als chauffeur en monteur. Op zijn veertigste pakt hij toch weer het ambacht van leidekker op. Eerst voor aannemers, sinds 2016 zelfstandig en inmiddels aan het hoofd van een onderneming met acht man personeel. Naast leidekken is het Groningse bedrijf ook gespecialiseerd in lood-, koper- en zinkwerk. ‘Ik had de onderneming net een jaar; dan hoef je bij de bank niet aan te kloppen’ Paul Visscher is een vakman met een zeldzaam beroep. Als leidekker restaureert hij daken van kerken, kastelen en oude herenhuizen. In stad en provincie Groningen en zelfs tot ver in Friesland en Drenthe. Vrijwel alles wat hij doet, is bijzonder. ‘We doen veel voor de Rijksuniversiteit Groningen. En we werken regelmatig aan grote herenhuizen en restauratiepanden elders in de provincie.’ Een van zijn meest memorabele klussen: herstelwerk in de top van de Groningse Martinitoren, op ruim negentig meter hoogte! Visscher is trots dat hij aan zulke gezichtsbepalende projecten mag werken. ‘Als je een klus mooi oplevert, en iedereen kan je werk zien, geeft dat heel veel voldoening.’ Vakmensen zoals hij zijn er weinig meer, in elke provincie hooguit een paar. Daardoor komt Visscher om in het werk; zijn bedrijf groeide de laatste jaren van vijf naar acht mensen. Oom Theo en tante Anneke De nu 63-jarige Visscher startte al jong als leidekker, op zijn 21ste, maar startte zijn eigen bedrijf pas zeven jaar geleden. Tussendoor werkte hij als monteur en taxichauffeur in het bedrijf van zijn oom Theo en tante Anneke. Op zijn veertigste pakte hij zijn oude ambacht weer op. Eerst jarenlang voor een Groningse aannemer. Toen die in 2016 failliet ging, zag Visscher zijn kans schoon: hij nam de klanten en een deel van de inboedel over en begon vanuit huis voor het eerst zijn eigen leidekkersbedrijf, onder de naam ‘De Andere Leidekker’. 800 m2 met kantoor Werk en spullen had hij genoeg; het enige wat ontbrak, was een geschikt pand. Dat kwam een jaar later voorbij: dik 800 m2 met kantoor, opslag, werkplaats en een ruime loods. Het was een pand uit de jaren zeventig, aan de rand van de stad en direct aan de belangrijkste uitvalswegen. De eigenaren: zijn oom en tante! Die liepen inmiddels tegen hun pensioen, hadden wat vastgoed in bezit en wilden dit pand verkopen omdat de hypotheek erop afliep. ‘Tante Anneke kwam onverwacht op de koffie en zei dat ik het pand maar moest overnemen’, lacht Visscher, die totaal overrompeld was door de prachtige kans. ‘Ik wilde graag, maar vreesde dat het te duur zou zijn.’ Een taxatie pakte inderdaad stevig uit, en het lood zonk Visscher in de schoenen. Gelukkig gunden zijn oom en tante hem een voordeeltje: hij mocht het pand overnemen voor een vriendenprijs. ‘In de tien jaar dat ik voor ze werkte, hebben we veel lief en leed gedeeld. “Paul,” zei oom Theo, “neem het nou maar. Dat heb jij verdiend.”ʼ Twee voor twaalf Zo soepel als oom Theo en tante Anneke waren, zo stroef was de bank waar Visscher probeerde een hypotheek te regelen. ‘Ik had mijn bedrijf pas net een jaar, en kon dus maar weinig cijfers laten zien. De bank wilde pas praten als ik drie jaar bedrijfsresultaten kon overleggen.’ Visscher moest iets anders regelen. Met bloedspoed, want op 10 oktober 2017 moest de akte passeren: dan liep de hypotheek van zijn oom en tante af. Het waren stressvolle weken. ‘Overal gooide ik visjes uit’, blikt Visscher terug. Via zijn accountant kreeg hij beet. ‘Die zei: “Ga eens praten met Marcel Doornbos van Credion.”’ Op diens advies zat Visscher nauwelijks een paar dagen later in de auto van Groningen naar Breukelen, naar Mogelijk, voor een kennismakingsgesprek. ‘Want Marcel had me gezegd dat ze daar ondernemers die kapitaal nodig hebben koppelen aan ondernemende mensen met geld die wél investeren – ook waar de bank afhaakt.’ Razendsnel akkoord Het gesprek in Breukelen ging boven verwachting. ‘Mogelijk-directeur Maarten Rövekamp en zijn collega’s hadden veel aandacht en interesse in mijn verhaal. We hadden een uurtje gepland, dat werd een hele middag! Ze vonden dat ik een prachtig beroep had en zeiden dat ze zeker een financier voor me konden vinden.’ Dat bleek geen loze belofte. Al binnen enkele dagen had ik Mogelijk aan de lijn. “Paul, we hebben een investeerder voor je gevonden, het is geregeld!” Ik wist niet hoe ik moest reageren. Dat was voor mijn vrouw en mij echt een emotioneel moment. Toen hebben we wel even een traantje gelaten.’ Renteverlaging en herfinanciering Met een lening van € 250.000,- was Visscher goed geholpen. Op 10 oktober kon de akte passeren en was het bedrijfspand van hem. Rond 2022, toen de rente flink was gedaald en de marktwaarde van zijn onderpand fors gestegen, vroeg Visscher Mogelijk om de lening over te sluiten. ‘Omdat de loan-to-value inmiddels tot onder de vijftig procent was gedaald, was de investeerder bereid om de rente met een procent te verlagen.’ De drempel om een herziening van de financiering te vragen was laag: ‘We hadden ook prima persoonlijk contact; hij kwam weleens langs voor een kop koffie.’ Op een bepaald moment had de investeerder zelf de gelden weer nodig. ‘Mogelijk bood de akte ter overname aan op het platform en ik kreeg een opvolgende investeerder.’ Opvolging Hoewel het wel kan, lost Visscher zijn lening niet af. ‘Als ik een goede winst draai, wil ik dat wel gaan doen. Het pand is ook mijn pensioen.’ Intussen kijkt Visscher al voorzichtig vooruit, naar overname van zijn bedrijf waar ook drie van zijn vier kinderen in werken. ‘Mijn dochter lijkt een goede gegadigde, mijn oudste zoon ook. Binnenkort gaan we om de tafel, want ik word er ook niet jonger op.’ Yolanda Bieckmann, woordvoerder AFM Juni 2023 |
RkJQdWJsaXNoZXIy Mjc2MDM=